Pinisi
Pinisi iyaréga Pinisiq yanaritu kappalaq laja taradissionalaq (tradisional) hasseqna polé Indonéssiya, yappunnaéwi To Ugiq makkutopa To Mangkasaraq ri Sulawési Maniang, hususuqna polé ri Wanua Bira, Kecamatang Bonto Bahari, Kabupaténg Bulukumba. Pinisi yaro sabaneraqna aseng kappalaq laja yaé mappunnai duwa alliri laja pokoq sibawa pitu lampa laja, yanaritu tellu ri cappa ri olo, duwa ri olo, sibawa duwa polé ri munri. biasana ripaké untuq marakkaq barang lintasaq pulo. Duwa alliri laja pokoq yaro ripattentukangngi duwa kalimaq sahadaq, sibaléqna pitu lampa laja bettuanna jummela ayaq yamaneng sureq Appatéha (Al-Fatihah). Pinisi yanaritu sirupa kappalaq laja mappaké tanja laja sekunnaraq sibawang duwa alliri sibawa pitu lampa laja bettuanna yanaritu nénéq moyanna bangsa Indonéssiya weddingngi naccennékki iyaréga nalaloi pitu tasiq maloang ri linoé yaé.
Sijara
[padécéng | sunting sumber]Kappalaq aju Pinisi maitta sennanni ripaké ri Indonéssiya, yanaritu wettu mangngaba-aba ri olona, rekko riparekirakangngi kappalaq Pinisi engkani compa sebelunna taunna 1500 (baca: sisebbu lima ratuq). Menuruq arrukireng Lontaraq Babaq I La Lagaligo wettu abaq makka 14 (baca: seppulo eppaq), Pinisi pammula riyébbuq olé Sawérigading, anaq buranéna datuq Akkarungeng Luwu untuq mallaja ri tana Cina (Tiyongkoq?) elo nalamaraq anaq makkunraina polé Akkarungeng Cinaé riyaséng Wé Cudai.
Sawérigading salamaqi ri tana Cina sibawa naéwai mabbainé Wé Cudai. Puranna yaro, maitta na monro ri tana Cina, Sawérigading lisui paimeng ri kamponna mappaké Pinisi ri Luwu. Wettunna élo mattama ri tasiqna Luwu, rikénnai kappalaqna ombaq loppo nainappa kappalaq Pinisi yarodo mapué tellui sibawa mawangngi ri Wanua Ara, Wanua Tana Lemo sibawa Wanua Bira. Pabbanua ritellué wanua yéro nappa naébbui paimeng puépué kappalaq yérodo mancaji lopi nainappa naperengi aseng Pinisi. Toa Ara yanaritu pakkébbu babuanna kappalaqédé, ri Wanua Tana Lemo kappalaq yérodo irakiqi, samentara To Biraé marrancang kappalaq yérodo mancaji Pinisi sibawa pitu lajaé riébbui polé pappikkiriqna To Bira.
Engkato tau makkedda, aseng Pinisi yaé rialai polé aseng tau, yanaritu asengna Pinisi. Engka séddi wettu, yaro tauwé mallaja nalaloi wiring pantai Wanua Bira. Yaro mitai bangké kappalaq ri séddéna tasiqé kéro, nainappa aléna napudangi sala séddi pajokkai kappalaé yaro bawa lajaé yéro wedding mupa ripakessingngi. Wettunna yéro, To Birae mappikkiriq sibawa marrancang laja massesuwai agiyagi weddingngé napigauq. Pada wettunna puraé yero mancajini laja Pinisi padaé makkokowé. Polé pappudanna tauwé yéro, maka Pabbanua Bira naperéngngi lajaé yero aseng Pinisi.
Rittualaq Makkébbu Pinisi
[padécéng | sunting sumber]Upacara makkoroba untuq makébbu Kappalaq Pinisi yanaritu sala séddi ciri hassaqna Pinisi rikébbu. Yamaneng pakkébbu kappalaq tarredisionalaq yaé, yanaritu: To Ara, To Tana Lémo, sibawa To Bira, napigauqi tarradisi nénéq moyanna. Upacara rittualaq (ritual) yaédé ritandai parosésséq (proses) makkébbu kappalaq yaé. Esso méllo untuq massappa aju biyasana esso maka lima sibawa maka pitu ri ulengngé. Angka 5, bettuanna yanaritu naparilimai dalléqna. Sibaléqna angka 7, betuanna yanaritu natujuangngi dalléqna. Puranna runtuq esso maéllo, nainappa kapala tukang riasengngé "punggawa" napimpingngi assapparangngé.
Sabelunna poppongngé ritubbang, ripigauqi upacara untuq mabbuwang alussalusuq pangnguninna (penghuni) ajué yéro. Sikaju manuq riébbui korrobang untuq ripereng alussalusuqé. Jenisiq pong ritubbangngé yéro ripannessai sasuwéi pungsi ajué yéro. Pappolongeng aju untuq papéng risasuwéikanngi ara ureq aju tujuanna supaya weddingngi rijaming kejjeqna. Puranna yamaneng bahanna ajué engka, nainappa rikumpuluq untuq riessoi.
Mappasang baloq aju engkato upacarana. Wettu mappolo, baloq aju ripasangngi mangngadaq lolau tasiqé (timoroq lauq). Baloq aju bagiang ri olo sibagé simbol urané. Sibaléqna baloq aju bagiang ri munri sibagé simbol makkunrai. Puranna ribacai, bagiang élo ripolo ripannessai paq. Appolongeng mappaké garagaji yanaritu ripigauqi déqna wedding mappiso. Yaro sabaqna, appolongeng wajiqi ripigauq to massuangngé iyaréga makkejjehé tanagana.
Cappa baloq puraé ripolo déqna wedding nasentu tana. Rékko baloq bagiang ri olona tappolo, yéro poloé lassungngi rilariang untuq ribuwang ri tasiqé. Poloé yéro mancaji penolaq abala sibawa simboloq sibagé lakkaing élo lokka ri tasiqé massappa dalléq. Sibaléqna, polo baloq aju bagiang ri munri ritaroi ri bolaé sibagé simboloq bainé settiya mappunnai lakkaing pattasiq yanaritu siaq natajengngi lakkainna lisu sibawa mattiwi dalléq.
Mappasang papeng pajeppiq baloq wajiqi risarretai Upacara Kalébiséang. Upacara Anjarreki, yanaritu untuq mappamassé baloq, nappa risusungi papeng polé ri yawa dengang ukureng lebbaqna mabiccu gangkennna ri wawo dengang ukureng malebba. Jummelana yamaneng papeng dasaraqna untuq kappalaq Pinisi yanaritu 126 (siratuq duwa pulo enneng) lampa. Puranna papeng térassaq risusung, nainappa ripasang munrinna kappalaé, yanaritu tarong mattaro settiriq bagiang ri yawa.
Narékko babuana kappalaqédé purani rijama, nainappa risambung jamajjamang Aqpanisi, yanaritu mappattamaq pajjampe risebbosebboqna papengngédé. Untuq pakejjeki sambungang papengngéé mancaji makejje, ripakéi jennisiq uli Pong Barruq. Puranna yero, majjama Alepa, yanaritu maddampuluq. Bahang dampuluq riébbui polé campurang kapuruq sibawa minynyaq kaluku. Campurang yero rigaru-garuwi gangkenna 12 jang, rijamai pali céddéq 6 tau. Untuq kappalaq 100 tong, riparellukangngi 20kg dampuluq babuana kappalaqédé. Puranna yéro, nainappa maqgosoq damppuluq mappaké uli kaliki.
Perosésseq tarahéréq tepunna Pinisi, yanaritu riluncurekengngi. Upacara Assalamakkeng ripigauqsi. Luncurekeng kappalaq ripammulai dengang upacara adaq Appasili, yanaritu rittualaq mattujuang untuq mattolaq abala. Allengkapang upacara yanaritu sisioq daung madduparupang rangenna, iyanaritu Daung Sidinging, Daung Sinrolo, Daung Taha Tinappasa, Daung Taha Siriq, sibawa Daung Mpannopanno risio sibawang Pimping. Daundaung yéro ripattamai ri laleng waéyédé nainappa ripeccikangngi dengang cara rikapekkapeq ri sikkitaraqna kappalaqédé. Hususuq kappalaq mappunnai tane kurang 100 tong, biyasana riyappoloangngi sikaju bémbéq. Sibaléqna hususuq kappalaq mappunnai tane lebbi 100 tong, riappoloangngi sikaju sapi. Puranna riappoloang, ajé ri olo bémbéq iyaréga sapiyé ripolo bagiang uttuqna mariyawa rigattung ri anjungang kappalaqédé sibaléqna ajé ri munrinna ri gattung ri munrinna Kappalaq Pinisiqé, bettuanna mallomoqi matuq jokkaqna mappadai jokkaqna olokkoloq biyasaé. Puranna yéro engka Upacara Ammossi, yanaritu Upacara Pabbéréang pusaq ri pattengnganna baloq kappalaq nainappa kappalaqé yéro riruiqi ko tasiqé. Pabbéréang pusaq yaé isetilanna ricocokangngi polé ripaddisengngengngé narékko kappalaq rianggaqi sibagé anaq, ponggawa iyaréga Panrita Lopi naiyakiya narékko risissuwékangngi polé ripaddisengngengngé, maka Upacara Ammossi isetilanna simboloq mappolo tulu posi anaq biccuq rékko nappai riammanakkang. Rékko Pinisi purani mawang ri tasiqé, nappani ripasangi laja sibawa duwa alliri. Lajaqna yamaneng pitu. Kappalaq barué ripessu biyasana pura siaqni ripajokka polé awaqna. Pammessukeng kappalaq ripigauqi wettu waé tasiqé monang sibawa mataessoé ménréq. Ponggawa sibagé pappimping upacara yéro tudangngi ri kirinna baloqé. Dowang iyaréga bacabaca ribacakangngi.
Jennisiq Kappalaq Pinisi
[padécéng | sunting sumber]Engka madduparupang jennisiq Kappalaq Pinisi, naiyakiya umunna Kappalaq Pinisi engka 2 jennisiq:
- Lamba iyaréga Lambo, yanaritu Pinisi modéreng makkokowé engka mupai compa sibawa makkokowé engkana ripasangngi masinna motoroq diséléq.
- Pallari, yanaritu Pinisi riolo dengang baloq manbékko sibawa ukuranna pidé mabiccuq daripada jennisiq Lamba.
Pinisi Makkokowé
[padécéng | sunting sumber]Éra gelobalisasi makkokowé, Pinisi sibagé kappalaq barang marroba pungsi mancaji Kappalaq Passiyaraq (Kapal Pesiar) canggi koméreséléq (komersil) makkutopa éssepédisi riwajakangngi polé pappunna parussahang lokalaq sibawa saliweng negara, dengang bagiambagiang canggi sibawa rilengkapi alaqalaq pellung, acculécculéng waé untuq wisata tasiq sibawa awaq tallati sibawang ripakejjeki téqniq modéreng. Sala séddi contonna Kappalaq Passiyaraq canggi mabbaru, yanaritu siloloqna mallaja mappaké bandéra.
Kappalaq Pinisi yaro todo mancaji lambang untuq gerakang WWF, yanaritu paroyéq palasetariyang balé hiu polé WWF, makkutoparo ripakéi olé parussahang riisseng ri Indonéssiya, yanaritu Bang BNI.